Obrzęk limfatyczny

Problemy z obrzękiem limfatycznym

Jak dotąd nie podano jednoznacznej definicji obrzęku limfatycznego uzgodnionej według konsensusu międzynarodowego. Najprościej określić go można jako nadmierne gromadzenie się w przestrzeni międzykomórkowej płynu śródmiąższowego bogatobiałkowego.

Utrudnienie odpływu chłonki doprowadza do:

• powstania przewlekłego procesu zapalnego charakteryzującego się proliferacją włókien łącznotkankowych i komórek
• lokalnego upośledzenie odporności spowodowanego upośledzeniem transportu komórek biorących udział w odpowiedzi immunologicznej : limfocytów T oraz komórek Langerhansa.

OBRZĘK CHŁONNY U PACJENTÓW Z CHOROBĄ NOWOTWOROWĄ

W krajach rozwiniętych najczęstszą przyczyną obrzęków chłonnych wtórnych jest choroba nowotworowa i to zarówno w swej postaci aktywnej jak i w wyniku prowadzonej terapii. W przypadku kobiet z rakiem piersi, które były operowane obrzęk rozwinie się w u co czwartej kobiety, natomiast u tych które były naświetlane po operacji obrzęk wystąpi u co trzeciej w różnym okresie po zakończeniu terapii.

U pacjentów po operacyjnym usunięciu pachwinowych węzłów chłonnych obrzęk pojawi się u 20 % pacjentów.

OBRZĘK CHŁONNY JAKO ODLEGŁE POWIKŁANIE TERAPII PRZECIWNOWOTWOROWEJ.

Ten rodzaj obrzęku dotyczy przede wszystkim pacjentów po operacyjnym usunięciu guza wraz z okolicznymi węzłami chłonnymi, najczęściej pachwinowymi lub pachowymi, choć zdarzają się również przypadki wystąpienia obrzęku kończyn dolnych również po zabiegach operacyjnych przebiegających w obrębie jamy brzusznej. Inną przyczyną powstawania obrzęku są naświetlania. Energia promienista ma niezwykle szkodliwe działanie na naczynia chłonne i węzły, prowadzi do nasilonego włóknienia, usztywnienia i uszczelnienia ścian naczyń chłonnych. Podobne procesy zachodzą również w węzłach chłonnych. Tracą one swoją funkcję zagęszczania chłonki i pośredniczenia w reakcjach immunologicznych. Doprowadza to do przeciążenia objętościowego naczyń chłonnych proksymalnych do naświetlanych węzłów chłonnych oraz większej podatności na lokalne zakażenia.

Badanie kliniczne obejmuje oglądanie skóry, ocenę jej zabarwienia, ucieplenia, istnienia zmian związanych z nadmiernym rogowaceniem i włóknieniem w tkance podskórnej, obecności infekcji bakteryjnej lub grzybiczej. Uważne przeprowadzenie badania klinicznego pozwala na określenia stadium klinicznego obrzęku. Wraz z pomiarem objętości kończyny stanowi podstawę do wdrożenia odpowiedniej terapii.

TERAPIA

Wobec niezadowalającej skuteczności metod chirurgicznych w leczeniu obrzęku limfatycznego leczenie zachowawcze zyskuje coraz bardziej na znaczeniu. Dla prowadzenia skutecznej terapii konieczne są następujące czynniki:

• wnikliwe prześledzenie historii choroby
• wyjaśnienie pacjentowi istoty choroby
• określenie wraz z pacjentem celów, które maja być osiągnięte w przebiegu terapii

Konieczne jest, aby pacjent zrozumiał przyczynę obrzęku i uświadomił sobie fakt, że zmiany w naczyniach limfatycznych są zmianami nieodwracalnymi, a prowadzenie terapii będzie konieczne do końca życia. Tylko pełen udział pacjenta w procesie leczenia gwarantuje jego długotrwały pozytywny efekt.

Elementami składowymi terapii są:

• dbałość o higienę skóry
• ćwiczenia rehabilitacyjne
• stosowanie pończoch i rękawów uciskowych oraz bandażowanie wielowarstwowe (w zależność ci od stopnia nasilenia obrzęku)
• masaż limfatyczny

ĆWICZENIA REHABILITACYJNE

Odpowiednio dobrane ćwiczenia usprawniające maja ogromne znaczenie w terapii obrzęku limfatycznego.

Redukują one objętość zalegającego płynu śródmiąższowego poprzez:

• zwiększenie powrotu żylnego
• poprawę funkcjonowania początkowych naczyń chłonnych które tętnią pod wpływem udzielonych ruchów mięśni
• poprawa funkcjonowania limfatycznych naczyń zbiorczych

Ćwiczenia powinny być dostosowane do wydolności pacjenta i nie mogą być związane ze zbyt długim i nadmiernym wysiłkiem gdyż skutek ich może być przeciwny do zamierzonego. Objętość zalegającej chłonki może wzrosnąć zamiast się zmniejszyć.

Ogólne zasady stosowania ćwiczeń rehabilitacyjnych:

• zawsze powinny być wykonywane w rękawie lub pończosze uciskowej , ewentualnie w bandażach
• program ćwiczeń powinien być dobierany indywidualnie dla każdego pacjenta z uwzględnieniem wieku, poziomu sprawności fizycznej, towarzyszących schorzeń narządu ruchu
• ćwiczenia powinny być wykonywane jedynie do granicy bólu
• nie jest wskazane forsowne ćwiczenie, gdyż może nasilać obrzęk
• tempo ćwiczeń powinno by wolne, z zaznaczonymi przerwami
• program ćwiczeń powinien być łatwy do zapamiętania i niezbyt czasochłonny
• pacjenci ze specyficznymi dolegliwościami bólowymi w czasie ćwiczeń powinni być konsultowani przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę
• w program ćwiczeń powinna być włączona nauka oddychania przeponowego dla poprawy powrotu żylnego i chłonnego w obrębie klatki piersiowej

MASAŻ LIMFATYCZNY

Masaż limfatyczny stosowany w czasie intensywnego okresu terapii powinien być wykonywany przez specjalnie przeszkolony personel. Prawidłowe prowadzeni masażu wymaga znajomości anatomii układu chłonnego i jego funkcji. Uproszczona wersja tzw. automasaż jest kluczowym elementem terapii po zakończeniu okresu intensywnego leczenia. Terapeuta uczy wtedy pacjenta lub rodzinę metod i sposobów wykonania takiego masażu.

Podstawowe zasady:

• masaż powinien być delikatny, powolny i rytmiczny
• nie powinien powodować dolegliwości bólowych
• nie jest wskazane używanie olejków ani kremów
• kontakt dłoni ze skórą powinien być bezpośredni – dłoń przylega do skóry nieruchomo i porusza się wraz z nią
• jeżeli dłonie w czasie masażu stają się wilgotne można użyć niewielkich ilości nieperfumowanego talku
• masujemy ruchami okrężnymi
• kierunek masażu powinien być zgodny z kierunki odpływu chłonki do okolicznych węzłów chłonnych
• minimalny czas trwania masażu 15 – 20 min.

Przeciwwskazania:

• aktywna choroba nowotworowa ( nie jest przeciwwskazaniem bezwzględnym, jej zastosowanie zależy od indywidualnej decyzji lekarza )
• ostre zapalenie tkanki podskórnej
• zmiany alergiczne na skórze
• niewydolność krążenia w stadium III i IV NYHA
• zespół żyły głównej górnej
• epizod zakrzepicy żył głębokich w przeciągu ostatniego pół roku.

Autor: mgr Andrzej Porowski
Fizjoterapeuta

---

ZAPRASZAMY NA KONSULTACJĘ ORAZ ZAPISY NA ZAJĘCIA

REJESTRACJA REHABILITACJA:  22 182 31 33